Tết Trung Thu: Khám phá nguồn gốc, ý nghĩa và phong tục ở Việt Nam

array(3) { [0]=> object(WP_Term)#13287 (16) { ["term_id"]=> int(78) ["name"]=> string(9) "Tin tức" ["slug"]=> string(7) "tin-tuc" ["term_group"]=> int(0) ["term_taxonomy_id"]=> int(78) ["taxonomy"]=> string(8) "category" ["description"]=> string(0) "" ["parent"]=> int(0) ["count"]=> int(127) ["filter"]=> string(3) "raw" ["cat_ID"]=> int(78) ["category_count"]=> int(127) ["category_description"]=> string(0) "" ["cat_name"]=> string(9) "Tin tức" ["category_nicename"]=> string(7) "tin-tuc" ["category_parent"]=> int(0) } [1]=> object(WP_Term)#13376 (16) { ["term_id"]=> int(239) ["name"]=> string(15) "Về Việt Nam" ["slug"]=> string(11) "ve-viet-nam" ["term_group"]=> int(0) ["term_taxonomy_id"]=> int(239) ["taxonomy"]=> string(8) "category" ["description"]=> string(0) "" ["parent"]=> int(78) ["count"]=> int(53) ["filter"]=> string(3) "raw" ["cat_ID"]=> int(239) ["category_count"]=> int(53) ["category_description"]=> string(0) "" ["cat_name"]=> string(15) "Về Việt Nam" ["category_nicename"]=> string(11) "ve-viet-nam" ["category_parent"]=> int(78) } [2]=> object(WP_Term)#13298 (16) { ["term_id"]=> int(407) ["name"]=> string(9) "Văn Hóa" ["slug"]=> string(7) "van-hoa" ["term_group"]=> int(0) ["term_taxonomy_id"]=> int(407) ["taxonomy"]=> string(8) "category" ["description"]=> string(0) "" ["parent"]=> int(239) ["count"]=> int(11) ["filter"]=> string(3) "raw" ["cat_ID"]=> int(407) ["category_count"]=> int(11) ["category_description"]=> string(0) "" ["cat_name"]=> string(9) "Văn Hóa" ["category_nicename"]=> string(7) "van-hoa" ["category_parent"]=> int(239) } }

Tết Trung Thu: Khám phá nguồn gốc, ý nghĩa và phong tục ở Việt Nam

Date: 2025.10.02

Nguồn gốc và ý nghĩa

Tết Trung Thu, diễn ra vào ngày 15 tháng 8 âm lịch (năm nay trùng với ngày 06/10/2025 Dương lịch), còn gọi là Tết Trông Trăng hay Tết Đoàn viên, là ngày lễ có ý nghĩa với thiếu nhi tại một số quốc gia Đông Á và Đông Nam Á như Việt Nam, Trung Quốc, Nhật Bản… nên gần đến ngày này, trẻ em sẽ vô cùng háo hức, chờ đợi được đi chơi, sắm các món đồ đặc trưng để phá cỗ như đèn ông sao, mặt nạ, đèn kéo quân…

Tết Trung thu được cho rằng có nguồn gốc từ văn hóa Trung Quốc, gắn liền với các truyền thuyết như Hằng Nga – Hậu Nghệ, vua Đường Minh Hoàng lên cung trăng và sự tích chú Cuội. Tết Trung thu đã hòa nhập vào đời sống văn hóa Việt Nam, trở thành nét riêng trong phong tục dân gian.

Theo quan niệm xưa, ngày 15/8 âm lịch là lúc mặt trăng tròn và sáng nhất trong năm, tượng trưng cho sự sum vầy, viên mãn. Tết Trung Thu vì thế mang ý nghĩa:
☼ Đoàn tụ gia đình: con cháu quây quần bên cha mẹ, ông bà.
☼ Tri ân mùa màng: là dịp tạ ơn trời đất, cầu mong mưa thuận gió hòa.
☼ Niềm vui tuổi thơ: trẻ em được rước đèn, phá cỗ, tham gia các trò chơi dân gian.

Truyền thuyết gắn liền với Tết Trung thu

Lịch sử xuất hiện của Tết Trung thu hiện vẫn chưa được xác minh rõ ràng, tuy nhiên, có ba truyền thuyết được nhắc đến nhiều nhất khi nói về Tết Trung thu gắn liền với các câu chuyện dân gian như:
► Sự tích Hằng Nga – Hậu Nghệ (Trung Quốc): kể về nàng tiên bay lên cung trăng.
► Sự tích chú Cuội (Việt Nam): gắn với cây đa và hình ảnh chú Cuội ngồi trên trăng, gần gũi với trí tưởng tượng trẻ thơ.
► Ở Trung Quốc, Trung thu gắn liền với câu chuyện vua Đường Hoàng Mình lên cung trăng du ngoạn. Để ghi nhớ cuộc vui chơi đầy luyến tiếc đó, khi trở về, ông ra lệnh lấy ngày rằm tháng 8 để tổ chức lễ hội vui chơi, uống rượu, rước đèn và ngắm trăng, khiến Tết Trung thu trở thành phong tục.

۞ Theo các nhà khảo cổ hình ảnh về Trung thu đã được in trên mặt trống đồng Ngọc Lũ. Người Trung Hoa cổ đại cho rằng Tết Trung Thu bắt nguồn từ thời Xuân-Thu. Có lẽ Trung thu được bắt đầu từ nền văn minh lúa nước của đồng bằng Nam Trung Hoa và đồng bằng châu thổ sông Hồng của nước ta – một ngày lễ hội mừng thu hoạch khi nông dân được nghỉ ngơi và vui chơi sau một vụ mùa.

Hoạt động truyền thống trong ngày Tết Trung Thu

Vào ngày Tết này, người ta tổ chức bày cỗ, trông trăng. Thời điểm trăng lên cao, trẻ em sẽ vừa múa hát vừa ngắm trăng phá cỗ. Trên mâm cỗ bày các loại bỏng gạo, kẹo bánh… Nhiều nơi tổ chức múa lân, múa sư tử, múa rồng để các em được nô đùa, vui chơi. Ở Trung Quốc và các khu phố người Hoa trên thế giới còn có tổ chức bắn pháo hoa trong ngày này.

♥ Với tất cả thành viên trong gia đình:
Sum họp gia đình: các thế hệ cùng quây quần, trò chuyện, ôn lại các kỷ niệm.
Thưởng trăng, uống trà: vừa ngắm trăng, vừa ăn bánh trung thu, vừa thưởng trà.
Gửi tặng bánh trung thu cho người thân, bạn bè, đồng nghiệp để thể hiện sự quý mến, trân trọng.
♥ Với trẻ em:
Rước đèn ông sao, đèn cá chép, đèn kéo quân: trẻ em tập trung tại một địa điểm cùng nô đùa, vui chơi, cầm lồng đèn đi khắp xóm làng, vừa đi vừa hát.
Phá cỗ Trung Thu: mâm cỗ gồm bánh trung thu, trái cây (bưởi, hồng, na, chuối…), cốm, kẹo… được bày biện cẩn thận, trang trọng.
Xem múa lân, múa sư tử, múa rồng: hoạt động này nhằm tạo không khí vui nhộn, xua đuổi tà khí.
Biểu tượng đặc trưng của Tết Trung Thu
Bánh trung thu: có hai loại chính là bánh nướng và bánh dẻo, tượng trưng cho mặt trăng tròn đầy, mang ý nghĩa sung túc.
Lồng đèn, đèn ông sao: tượng trưng cho ánh sáng soi đường, niềm tin và hy vọng.
Mặt trăng: biểu trưng cho sự viên mãn, đoàn viên.

Các hoạt động trong ngày Tết Trung thu ở Việt Nam

🎶 Rước đèn: Trẻ em cầm đèn ông sao nhiều màu sắc, vừa đi vừa hát vang, tạo nên ký ức tuổi thơ không thể thiếu.
🎶Bày mâm cỗ Trung thu: Mâm cỗ gồm hoa quả, bánh nướng, bánh dẻo, đặc biệt có con chó bưởi; mọi người cùng phá cỗ, trông trăng và gắn liền với sự tích chú Cuội.
🎶 Làm đồ chơi cho trẻ em: Các loại đồ chơi truyền thống như mặt nạ, trống bỏi, đèn ông sao, tò he, chong chóng… được làm thủ công, ngày nay thường bằng nhựa.
🎶 Làm bánh Trung thu: Bánh nướng, bánh dẻo với nhân truyền thống như đậu xanh, dừa, hạt sen, mứt… Bánh mang ý nghĩa đoàn viên, yêu thương gia đình.
🎶 Ngắm trăng Rằm tháng 8: Người dân ra ngoài trời, treo lồng đèn rực rỡ, cùng nhau ngắm trăng tròn và sáng nhất trong năm.
🎶 Hát trống quân: Nam nữ hát đối đáp theo nhịp trống vui tươi, tạo không khí náo nhiệt.
🎶 Múa lân: Biểu diễn lân sư rồng với động tác uyển chuyển, sôi động trước đình làng, sân trường; mang lại may mắn, thịnh vượng.
🎶 Tặng quà Trung thu: Người dân tặng nhau bánh, kẹo, đèn lồng, hoa quả kèm lời chúc tốt đẹp, thể hiện tình cảm, tri ân và gắn kết cộng đồng.

Trung Thu ở các quốc gia khác

Trung thu ở các nước đều gắn với ngắm trăng, tưởng nhớ tổ tiên, cầu chúc tốt lành và vui chơi cho trẻ em, nhưng mỗi quốc gia lại có bánh truyền thống, phong tục và biểu tượng riêng.

Tại Nhật Bản có Lễ Otsukimi – Lễ ngắm trăng: Người Nhật bày bánh Tsukimi Dango xếp tam giác, cắm cỏ susuki và ngắm trăng. Trẻ em có đèn lồng cá chép – biểu tượng của lòng can đảm. Truyền thuyết gắn với thỏ ngọc.

Tại Hàn Quốc, Ngày lễ rằm tháng 8 ở Hàn Quốc có tên “Chuseok”, kéo dài 3 ngày, là dịp đoàn tụ gia đình. Người Hàn cúng tổ tiên bằng nông sản mới thu hoạch, mặc hanbok truyền thống. Bánh trung thu đặc trưng là Songpyeon (hình bán nguyệt, nhiều màu).

Tại Thái Lan, Tết Trung thu ở Thái Lan được gọi là “lễ cầu trăng”, tổ chức vào đúng ngày 15/8 âm lịch, mọi người cúng Quan Âm và Bát Tiên. Bánh trung thu hình quả đào, thường ăn kèm bưởi – tượng trưng cho đoàn viên, ngọt ngào.

Tại Malaysia, người dân làm và bán bánh trung thu khắp nơi, thắp đèn lồng, múa lân – sư tử và nhiều hoạt động giải trí.

Ở Trung Quốc, Trung thu gắn với truyền thuyết Hằng Nga và Thỏ Ngọc. Bánh truyền thống gồm bánh nướng, bánh dẻo (hương vị tùy vùng). Người dân treo và thả đèn lồng, rước đèn, múa rồng, múa lân.

Trong dịp này, người Trung Hoa thường tổ chức múa rồng vào dịp Trung Thu, còn người Việt múa sư tử hay múa lân.

✨ Tết Trung Thu là dịp để trẻ em vui chơi – gia đình đoàn tụ – cộng đồng gắn kết. Đêm rằm tháng Tám với ánh trăng sáng vằng vặc không chỉ là món quà của thiên nhiên, mà còn là biểu tượng thiêng liêng của sự sum vầy và hạnh phúc.